تخت جمشید کجاست؟ تخت جمشید (جمشید شخصیتی در اساطیر ایران)، پارسه قدیم، پرسپولیس یا پاسارگاد پایتخت باستانی پادشاهان سلسله هخامنشی ایران است که در حدود ۵۰ کیلومتری شمال شرق شیراز در منطقه فارس در جنوب غربی ایران واقع شده است. سایت تخت جمشید در نزدیکی محل تلاقی رودخانه های پلور و کر قرار دارد. در ادامه در مورد موقعیت و سایت تخت جمشید بیشتر صحبت خواهیم کرد و عجایب این شهر زیبای ایران را به شما معرفی خواهیم کرد.
تاریخچه پاسارگاد – تخت جمشید چگونه ساخته شد؟
نخستین پایتخت اولین امپراطوری ایران (هخامنشیان)، پاسارگاد بود؛ اما در حدود ۵۱۲ سال پیش از میلاد؛ داریوش کبیر اول، ساخت تخت جمشید را به عنوان مجموعه‌ای وسیع از کاخ‌ها به عهده گرفت. بعدها توسط پسرش خشایارشا اول و نوه‌اش اردشیر اول توسعه یافت. در حالی که پایتخت‌های اداری پادشاهان هخامنشی شوش، اکباتان و بابل بود؛ ارگ تخت جمشید عملکرد پایتخت تشریفاتی را حفظ کرد و این جایی بود که جشن‌های سال نو و مراسمات دیگر برگزار می‌شد.
پاسارگاد که در منطقه‌ای دور افتاده و کوهستانی ساخته شده بود، محل اقامت سلطنتی بود و بیشتر در فصل بهار از آن بازدید می‌شد. در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی تخت جمشید را اشغال و غارت کرد و کاخ خشایارشا را آتش زد (شاید به عنوان نمادی از پاین جنگ انتقام‌جویانه علیه ایرانیان).
در سال ۳۱۶ پیش از میلاد، تخت جمشید هنوز پایتخت فارس، استان امپراطوری جدید مقدونیه بود. این شهر در دوره سلوکیان و دوره‌های بعدی به تدریج افول کرد.
قدمت تخت جمشید
پرسپولیس یا تخت جمشید پایتخت تشریفاتی امپراطوری هخامنشی بوده است. این منطقه در جلگه مرودشت واقع شده است و توسط کوه‌های زاگرس جنوبی ایران محاصره شده است. شیراز امروزی در ۶۹ کیلومتری جنوب غربی ویرانه‌های تخت جمشید واقع شده است. قدمت بقایای تخت جمشید به ۵۱۵ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. یونسکو ویرانه‌های پاسارگاد را در سال ۱۹۷۹ به عنوان میراث جهانی ثبت کرد.
سایت تخت جمشید شیراز ایران
تخت جمشید بر روی سکویی از سنگ‌های طبیعی و در ابعاد ۳۰۰×۵۰۰ متر؛ متصل به شیب کوه رحمت؛ در حدود ۵۰ کیلومتری شمال شرقی شهر شیراز استان فارس (مرکز امپراطوری‌های هخامنشی و ساسانی) در جنوب غربی ایران ساخته شد.
سه ضلع دیگر سکوی چهار ضلعی که به عنوان پایه‌ای برای پاسارگاد عمل می‌کند؛ از یک دیوار حائل از اشلار سیکلوپایی ساخته شده است چون ارتفاع آنها به دلیل شیب دامنه از ۴ تا ۱۴ متر متفاوت است.
در ضلع غربی، یک راه پله باشکوه با ۱۱۱ پله وجود دارد که در آن ویرانه‌های چندین ساختمان عظیم وجود دارد که به صورت عمودی مرتب شده‌اند. همه کاخ‌ها و ساختمان‌ها توسط نوعی سنگ خاکستری تیره از کوه همجوار ساخته شده‌اند که اغلب صیقل داده شده‌اند تا به بافت مرمر برسند. اشلارها به اندازه بزرگ و با حداکثر دقت برش داده شده‌اند و بسیاری از آنها هنوز در وضعیت خود باقی‌مانده‌اند.
کاخ‌های تخت جمشید شامل عناصر معماری از سنت‌های مختلف مانند بین‌النهرین؛ یونانی و مصری است. بیشتر ارگ تخت جمشید توسط مؤسسه شرقی شیکاگو در دهه ۳۰ و بعداً توسط سرویس باستان شناسی ایران حفاری شد.
تخت جمشید یکی از نقاط توریسیتی است، اگر دوست دارید مکان‌های توریستی دیگر ایران آشنا شوید کافیه که سری به پست ۲۰ مکان توریستی شگفت‌انگیز سرتاسر ایران که تا بحال ندیدید بزنید.
سبک معماری پاسارگاد
در دوران شکوفایی معماری هخامنشی که در پاسارگاد اتفاق افتاد، تأثیر معماری سنتی ایلامی مشهود است. تأثیر هنوز یونان هم در تخت جمشید محسوس است چون داریوش بعد از بازگشت از جنگ دریای اژه، تعداد زیادی از صنعتگران یونانی را با خود به شیراز آورد.
سنگ بنای هنری هخامنشی؛ منبت کاری روی سنگ بود. اینها با نقاشی‌های آشور (جایی که نقش‌های برجسته به عنوان دکوراسیون داخلی استفاده می‌شد) تفاوت دارند. در تخت جمشید آنها به بخش‌هایی از تزئینات بیرونی دیوارها تبدیل شدند. نقش برجسته و حکاکی‌های آشوری جای خود را به الگوهای ظریف پاسارگاد داد که کار آهنگران را یاد آوری می‌کند.
غنی سازی یونانی و مصری به طور خلاقانه‌ای به سرستون‌هایی که به شکل حیوانات بین‌النهرین بودند اضافه شد. ستون‌های تخت جمشید دارای پایه‌هایی به شکل زنگوله وارونه هستند.
سرستون‌ها نقوش یونانی و مصری را ترکیب می‌کنند و در بالای آنها ستون‌های ژئومورفیک متشکل از دو حیوان یکپارچه شده (گاو و شیر) قرار گرفته است.
ساختمان‌های اصلی پرسپولیس
دروازه ملل تخت جمشید
دروازه ملل یک بنای تاریخی است که توسط خشایار شا اول ساخته شده است، راه پله ورودی بزرگ تخت جمشید شما را به آنها هدایت می‌کند و برای دسترسی به ارگ باید از آن عبور کنید. یک جفت گاو با بال‌های بزرگ به عنوان نگهبان کنار آن قرار گرفته است که نمونه‌هایی از سبک هنر آشوری می‌باشد. این دروازه از سه طرف باز است و از اتاقی به ابعاد ۲۲ متر تشکیل شده است که سقف آن توسط چهار ستون سنگی پشتیبانی می‌شود.
سالن تماشاگران داریوش اول یا آپادانا
ستون‌های عظیم به طور قابل توجهی در معرض دید هستند. آنها ۲۱ متر ارتفاع دارند و دارای تاج‌های پیچیده‌ای به شکل گاو هستند. ۱۳ مورد از این ستون‌های در سالن بزرگ تماشاگران داریوش اول، معروف به آپادانا تخت جمشید هنوز وجود دارد.
این تالار بزرگ مربع شکل زیر تخت جمشید (که از یک طرف ۷۵ متر است و سقف چوبی با مساحت ۳۶۰۰ متر مربع را پشتیانی می‌کرد) از همه کاخ‌هایی که تا آن زمان ساخته شده بود پیشی گرفت. ۱۰ هزار نفر می‌توانستند در این تالار باشکوه جمع شوند. این واقعیت که سقف از چوب سرو ساخته شده بود و نه از سنگ، باعث شد ستون‌ها تا این اندازه بلند باشند.
کتیبه‌ای روی دیوار حایل جنوبی وجود دارد که جمله معروف داریوش برای قوم خود را به همراه دارد: ” خدا این کشور را از دشمن، خشک‌سالی و دروغ دور بدار.”
راه‌پله‌ها برای دسترسی به آپادانا پاسارگاد
پله‌های دسترسی به آپادانا و تریپیلون (دروازه سه‌گانه) به معنای واقعی کلمه در دیوارهای خارجی آنها و در قسمت داخلی سنگ‌فرش‌های آنها با نقش برجسته بی‌شمار سربازان ایرانی؛ مادی و ایلامی پوشانده شده است. ردیف سربازانی که رژه می‌روند، نمایانگر ۱۰ هزار از رزمندگان هستند.
در ۲۳ صحنه که با نقش‌های برجسته سرو جدا شده‌اند، هیئت‌هایی از مناطق دور افتاده امپراطوری را توصیف می‌کنند که به رهبری یک منادی ایرانی یا مادی هدایت می‌شوند آنها هدایایی حمل می‌کنند تا به مناسب تعطیلات ملی بهاری به پادشاه تقدیم کنند.
نقاشی مجسمه‌ای که روی دیوارهای خارجی پله‌ها تکرار می‌شود؛ نبرد بین شیر و گاو است که نمادی از ایرانیان و آشوریان می‌باشد.
- بیشتر بخوانید: راهنمای سفر به شیراز و آشنایی با جاذبه های گردشگری آن
عجایب تخت جمشید ایران
گل نوشته‌های کتیبه‌ای – تاکنون بیش از ۳۰ هزار کتیبه از کاوش‌های تخت جمشید به دست آمده است. گرچه از نظر اندازه و فونت نوشتاری کوچک هستند؛ اما از نظر محتوا ارزشمندترین اسناد دوره هخامنشی هستند. آنها اطلاعات مختلفی از جمله نحوه ساخت بناها، قوانین، دستمزد، ساعات کار، حقوق مردان و زنان و سایر اطلاعات ارزشمند برای محققان را در اختیار ما قرار داده‌اند.
آپادانا یا تالار ستون دار – یک کاخ با بیش از ۱۰ هزار متر مربع و دارای ۷۲ ستون بود. این کاخ به دلیل ارتفاع ستون‌ها و فاصله غیر معمولی که از یکدیگر دارند یکی از شاهکارهای معماری باستانی است. هر ستون ۹۰ تن وزن داشت و ستون‌های شیر دو سر یا گاو دور سر هر کدام بیش از ۱.۵ تن وزن داشتند.
نقوش برجسته – بیش از ۳۰۰ نقاشی برجسته و مجسمه در تخت جمشید وجود دارد. بیشتر آنها با الهام هنر بین‌النهرین و آشور ساخته شده‌اند. هیچ موردی وجود ندارد که میدان جنگ؛ نابودی دشمنان یا قدرت پادشاه را نشان دهد. اما در همه موارد به وحدت و دوستی قبایل اشاره دارد.
آبراهه‌های زیرزمینی – یکی از باشکوه‌ترین بخش‌های پاسارگاد است که بیش از ۲ کیلومتر طول دارد. در برخی از قسمت‌ها معماران هخامنشی صخره را تا ۹ متر بریده‌اند و در برخی قسمت‌ها با افزودن سنگ‌های غول پیکر به شیب مورد نظر دست یافته‌اند.
مجسمه‌ها و کنده کاری‌ها – تمام این مجسمه‌ها و کنده‌کاری‌های تخت جمشید با رنگ‌های مختلفی تزئین شده‌اند. دستبندها و گوشواره‌هایی که با سنگ‌های قیمتی تزیین شده بودند امروزه تنها محل نصبشان روی الگو باقی مانده است؛ اما هنوز در حاشیه لباس‌های داریوش نقش‌های بسیار کوچکی دیده می‌شود که با رنگ‌های زیبایی متمایز شده‌اند.
معادن سنگ – یکی دیگر از عجایب تخت جمشید معادن سنگی است که در فاصله ۶۰ کیلومتری مجموعه پرسپولیس واقع شده است. مهندسان و معدنچیان با ابزار ساده خود سنگ‌هایی با وزن ۲۵۰ تن را از این معادن استخراج کرده‌اند و به پاسارگاد منتقل می‌کنند. بعد از مجسمه سازی؛ آنها باید دوباره در مکان خاصی نصب شوند.
اشیاء سنگ تراشی شده – سنگ تراشان هخامنشی بدون توجه به اندازه سنگ‌ها، اجسام بزرگی مانند ستون‌ها و دیوارها را ساخته‌اند و حتی اشیاء کوچک منحصر به فرد مانند گلدان را ساخته‌اند.
عدم استفاده از ملات برای اتصال ستون و سرستون– برای اتصال ستون‌ها و سرستون‌ها به همدیگر از هیچ وسیله‌ای استفاده نمی‌شد و با یک روش خاص سطوح پایین و بالای سنگ پاک تراش می‌شد. این روش باعث می‌شد که ستون‌ها و دروازه‌ها در برابر زلزله مقاوم شوند.
شهر پارسه – بر اساس اسناد و کتیبه‌ها، در اطراف تخت جمشید شهری به نام پارسه وجود داشته است که هزاران نفر در آن زندگی می‌کرد. باستان شناسان به دنبال کاوش‌ها بیشتری در مورد این شهر هستند.
کوه رحمت – کوه رحمت در میان هخامنشیان باعث ساخت تخت جمشی در نزدیکی آن شد. به همین دلیل تعدادی از پادشاه هان هخامنشی در این کوه مدفون شده‌اند. چهار مقبره متعلق به پادشاهان هخامنشی بر روی کوه حک شده است. این مقبره‌ها به داریوش اول (حدود ۴۸۶ تا ۵۲۲ قبل از میلاد) خشایارشا اول (حدود ۴۶۵ تا ۴۸۶ قبل از میلاد)، اردشیر اول (حدود ۴۲۴ تا ۴۶۵ قبل از میلاد) و داریوش دوم (حدود ۴۰۴ تا ۴۲۳ قبل از میلاد) تعلق دارد.
سقف‌های چوبی – امروزه اثری از سقف چوبی کاخ‌های تخت جمشید باقی نمانده است اما باستان شناسان و محققان بر اساس نقش برجسته مقبره‌های پادشاهان هخامنشی کاخ ملکه را بازسازی کرده‌اند که امروز به موزه تخت جمشید تبدیل شده است.
انواع مختلف ناودان‌ها – مهم‌ترین مشکل معماران حفاظت از پرسپولیس در برابر عوامل طبیعی مانند باران و برف بود. انواع مختلف ناودان‌های آجری، ناودان‌های لوله آب؛ ناودان‌های قیری و غیره در معماری تخت جمشید استفاده شده است.
No comment yet, add your voice below!