جنگلی بی نظیر ارسباران در آذربایجان شرقی

زمان مطالعه ۷ دقیقه

جنگل ارسباران منطقه کوهستانی بزرگی است که از جنوب اهر تا رود ارس در استان آذربایجان شرقی ایران امتداد دارد. ارسباران قلمرو حدود ۲۳۵۰۰ عشایر است، فعالیت‌هایی که در این منطقه انجام می‌شود شامل کشاورزی، دامپروری، باغداری، صنایع دستی و گردشگری می‌شود اما فعالیت‌های تجاری را هم می‌توان در مناطق شهری یافت.

ارسباران کجاست؟

ارسباران در مرز ایران با ارمنستان و آذربایجان و در آذربایجان شرقی ایران واقع شده است. برای رسیدن به این منطقه باید از جاده تهران – تبریز به سمت شهر اهر بروید. بعد از عبور از این شهر به کلیبر می‌رسید که در جنوب شرقی منطقه حفاظت شده ارسباران واقع شده است. سفر به ارسباران به خاطر جاذبه‌های طبیعی و دیدنی است که از آنها بهره می‌برد.

معرفی جنگل زیبای ارسباران

جنگل ارسباران شامل فضای سبز وسیعی، که از شهر اهر تا رود ارس امتداد دارد؛ این جنگل که از مناطق طبیعی زیادی برخوردار است و در یونسکو به ثبت رسیده، به عنوان یکی از ذخایر زیست کره ایران شناخته می‌شود. بسیاری از اسناد تاریخی وجود دارند که وجود چنین منطقه‌ای را در حاشیه جنوبی رودخانه ارس تایید کرده‌اند. به عنوان مثال ابن خردادبه جغرافیدان قرن چهارم هجری در کتاب خود به نام مسالک الممالک نام این جنگل را ذکر کرده است او همچنین اشاره کرده است که یک نسل از مردم ترک در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند.

• پیشنهاد می‌کنیم: چک لیست وسایل ضروری برای سفر به جنگل

ارسباران در تحولات سیاسی نقش مهمی داشته. عباس میرزا فرمانده قاجار ها اهر را به عنوان میدان نبرد برای جنگ با روس‌ها انتخاب، و از عشایر ارسباران به شدت حمایت کرد. این منطقه همچنین نقش مهمی در جنبش مشروطه داشته است. ستارخان (یکی از رهبران جنبش مشروطه که به عنوان سردار ملی شناخته می‌شود) نیز از اهالی این منطقه بوده.

امروزه منطقه ارسباران از غرب به تبریز و مرند و از شرق به مشکین شهر و مقان و از جنوب به سراب محدود شده است. یونسکو بیش از ۷۰۰۰۰ هکتار از اراضی منطقه ارسباران را به عنوان ذخایر زیست کره ثبت رسانده است. یونسکو کوه‌های قفقاز را که در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان است را به عنوان ذخایر زیست کره معرفی کرده است.

• بیشتر بخوانید: راهنمای سفر به تبریز

در حقیقت این منطقه بین کوه‌های خزر، مدیترانه، قفقاز، کوه‌های بلند با ارتفاع ۲۲۰۰ متر، دشت‌های نیمه خشک، مراتع، جنگل‌ها؛ چمنزار‌های آلپی، چشمه‌ها و رودخانه‌ها قرار دارد. وجود بافت وحشی و وجود گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری در همسایگی مرز ایران، آذربایجان و ارمنستان از اصلی‌ترین دلایل توجه کارشناسان یونسکو به ارسباران بوده است.

چرا باید از جنگل ارسباران دیدن کنیم؟

منطقه حفاظت شده ارسباران که از سال ۱۹۷۶ به عنوان پناهگاه حیات وحش توسط یونسکو ثبت شده است؛ دارای گونه‌های جانوری و گیاهی متنوع و با ارزشی است. شما در این منطقه می‌توانید درختان برگ بلند مانند چاتانا، آردوج، چتنه (نام علمی: Juniperus foetidissima) و گونه‌های در حال انقراض مانند سُرخدار، زرنب (نام علمی: Taxus baccata) را مشاهده کنید. اما جدا از تنوع طبیعی ارزشمندی که دارد؛ دارای مکان‌های فرهنگی و باستانی مانند قلعه بابک و کلیسای استفانوس است، که جایگاه ویژه‌ای در تاریخ دارد.

جاذبه‌های دیدنی ارسباران

در ادامه چند مورد از جاذبه‌های دیدنی ارسباران را به شما معرفی خواهیم کرد:

پارک ملی ارسباران

پارک ملی ارسباران که به عنوان جنگل‌های هیرکانی در نظر گرفته می‌شود، برای کسانی که به طبیعت علاقه دارند مانند بهشت به نظر می‌رسد. بنابراین اگر از علاقه‌مندان به حیات وحش و البته به اندازه کافی صبور هستید در اینجا گونه‌های شگفت‌انگیز و منحصر به فردی از حیوانات را مشاهده خواهید کرد. گفته می‌شود که پارک ملی ارسباران دارای ۲۱۵ تا ۲۲۰ گونه پرنده، ۲۹ تا ۳۸ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست، ۱۷ تا ۲۲ گونه ماهی و ۴۸ گونه پستاندار است.

رود ارس

رود ارس که از ایران؛ آذربایجان؛ ارمنستان و ترکیه سرچشمه می‌گیرد؛ از کوه‌های قفقاز کوچک سرچشمه می‌گیرد. طول کل رودخانه ارس بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر است و گفته می‌شود نام آن از افسانه‌ای ارمنی گرفته شده است. به این منطقه سفر کنید و ببینید که چگونه زیبایی رودخانه شما را تحت تأثیر این شخصیت افسانه‌ای قرار می‌دهد.

قلعه بابک

برای رسیدن به قلعه بابک (که به عنوان یکی از دژهای معروف تاریخی ایران در نظر گرفته می‌شود) باید مسیر سختی را طی کرد. هنگامی که قلعه جلوی چشم شما ظاهر شد؛ پاداش صبور بودن و قوی بودن در راه رسیدن به قلعه را درک خواهید کرد. ۷ اتاق در سالن اصلی این سه قلعه سرگردان وجود دارد. به یاد داشته باشید که دوربین به همراه خود داشته باشید چون از بالای قلعه مناظر شگفت انگیزی را مشاهده خواهید کرد.

عشایر کاراداغ

تجربه سبک زندگی عشایری می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی با فرهنگ و سنت این افراد باشد. عشایر کاراداغ افرادی خونگرم هستند که دوست دارید با آنها مدام صحبت کنید. امتحان کردن غذاهای سنتی عشایر یکی از کارهاییست که باید حتماً انجام دهید.

آبشار آسیاب خرابه

یکی از مکان‌های محبوب در بین افراد محلی است. آبشار آسیاب خرابه هم یکی از جاذبه‌های عالی برای گردشگران است. این آبشار از کوه‌های کیماکی سرچشمه می‌گیرد و یکی از مرتفع‌ترین آبشارهای منطقه است. صدای آبشار خروشان در دل جنگل‌های سرسبز هر مسافری را به این صحنه فوق‌العاده دیدنی دعوت می‌کند.

کلیسای سنت استپانوس

بسیاری از گردشگران که به منطقه رودخانه ارس سفر می‌کنند از کلیسای سنت استپانوس هم بازدید می‌کنند. آب و هوا در نیمه اول سال در اینجا مطبوع است و صومعه در دره‌ای سرسبز واقع شده است که توسط درختان بلند احاطه شده است. این صومعه به همراه دو صومعه دیگر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

کندوان

در اصل توسط افرادی که برای محافظت در برابر حملات مغولان در این منطقه زندگی می‌کردند، ساخته شده است. کندوان دهکده‌ای صخره‌ای و ساخته دست بشر است و سالانه هزاران مسافر را به خود جذب می‌کند. روستای کندوان در لیست میراث ملی ایران واقع شده است.

• بیشتر بخوانید: مواردی که درمورد روستای صخره‌ای کندوان نمی‌دانستید!

تنوع گونه‌های جانوری در جنگل زیبای ارسباران

ارسباران دارای ۲۱۵ گونه پرنده است که از بین آن‌ها می‌توان به قرقاول، سیاه خروس قفقازی و دراج سیاه اشاره کرد، علاوه‌بر این ۲۹ گونه خزنده، ۴۸ گونه از پستانداران که شامل گراز وحشی، خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ و غیره است و ۱۷ گونه ماهی یافت می‌شود.

در حالی که تلاش می‌شود که گونه‌های منقرض شده مانند گوزن‌های قرمز یا گاو کوهی را در این منطقه احیا کرد یکی از قابلیت‌های منحصر به فرد جنگل زیبای ارسباران تعدد درختان وحشی خوراکی است. به عنوان مثال یک تکه از جنگل دارای درخت فندق است، درختان بزرگ گردو و کرونوس که در رودخانه‌ها به طور وحشی رشد می‌کنند منبع مهمی برای درآمد ساکنان را فراهم می‌آورد. گونه‌های گیاهی پر‌کاربرد مانند گیاه سرخدار، ترافل و گیاهان دارویی با کاربرد سنتی به طور چشمگیری بر اهمیت اکولوژیکی منطقه ارسباران می‌افزاید.

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری بالقوه، اردوهای تابستانی اقوام نیمه ساکن ارسباران، معروف به ایلات است. از دیگر جاذبه‌های منطقه ارسباران چشمه‌های آب گرم و چشمه‌های آب سرد است که خوشبختانه در بین گردشگران و مسافران محبوبیت زیادی بدست آورده است.

تنوع گیاهی و درختان جنگل ارسباران

همان‌طور که گفته شد جنگل زیبای ارسباران دارای گونه‌های گیاهی متنوعی است و شما می‌توانید ۴۹۳ جنس و ۹۷ تیره گیاهی که ۸۰ گونه جنگلی و ۴۰ گونه دارویی می‌باشد را پیدا کنید. از مهم‌ترین گیاهان دارویی می‌توان به زالزالک، انواع نعناع ارس، پامچال، آردوج، آلاله و سرخدار اشاره کرد. جنگل زیبای ارسباران شبیه جنگل‌های دریای خزر و دریای سیاه است اما تفاوتی که با آنها دارد اینه که به جای درختان راش، آلدر و کاج دارای درختان بلوط و ممرز است. تنوع گیاهی منطقه هم بسیار زیاد است. هنگام سفر به این پارک ملی به خاطر داشته باشید که در مورد یک گل واقعاً جالب که در این منطقه معروف است سؤال کنید؛ داستان آن فوق‌العاده جذاب است.

حیوانات جنگل ارسباران

حیوانات جنگل ارسباران شامل بز، گرگ، روباه، گونه‌های مار متنوع، قرقاول، کبک، خرس قهوه‌ای، خرگوش، قوچ، گراز، میش، پلنگ، گرگ، هما و غیره اشاره کرد. سیاه خروس قفقازی یکی از حیوانات نادری است که می‌توانید در این منطقه حفاظت شده مشاهده کنید. مارال و قرقاول ارسبارانی دو گونه کمیاب دیگری هستند که با خطر انقراض مواجه هستند.

ارسباران

این مکان عموما به نام قره داغ شناخته می‌شود که قره به معنای بزرگ و در هم تنیده می‌باشد و به کثرت و در هم تنیدگی کوه‌های این منطقه اشاره دارد. بسیاری از این سایت‌ها دارای نقاط عطف قابل توجهی هستند در بعضی از مکان‌ها که مورد توجه بسیاری از مردم روستا قرار دارد، مردم گاها برای ذبح حیوانات قربانی جمع می‌شوند و یا یک وعده غذایی ساده مانند نان و پنیر تازه با چای را صرف می‌کنند.

 

• اجاره ویلا، سوئیت و اقامتگاه در تبریز

در بعضی از سایت‌ها مردم سنگ‌های متوسطی را در اطراف درختان جمع آوری می‌کنند و نخ‌ها یا روبان‌های رنگی را از درختان آویزان می‌کنند. برخی از اماکن مهم تاریخی ارسباران عبارتند از قلعه بابک، قلعه جوشین، مقبره شیخ شهاب الدین، قلعه ضحاک؛ اقامتگاه امیر ارشد، حمام کردشت.

فرش ارسباران

قالی بافی هنری فراتر از نقاشی‌های هنری آذربایجانی‌ها و مردم ارسباران است که از نقش بسزایی برخوردار است. ورنی یک فرش با تار و پود‌های ظریف و ریز است که بدون نقشه و با توجه به استعداد‌های خلاقانه زنان و دختران عشایر بافته می‌شود. بافندگان ورنی (گلیم) از تصاویر پرندگان و حیوانات تا شکل‌های هندسی ساده استفاده می‌کنند و از الگو‌های سفالی که در دوران ماقبل تاریخ محبوب بوده‌اند استفاده می‌کنند.

در حال حاضر ورنی توسط دختران قبایل ارسباران بافته می‌شود. غالبا دار قالی در همان جایی که اقوام عشایری در آن سکونت دارند قرار دارد و منبع درآمد حدود ۲۰۰۰۰ خانواده است.

بهترین زمان سفر به ارسباران

ازآنجا که ارسباران یک منطقه کوهستانی بلند است، یکی از بهترین مقاصد تابستانی محسوب می‌شود. بنابراین، اگر به دنبال یک تابستان خنک و دلپذیر هستید، ارسباران را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کنید. بهترین زمان برای بازدید از ارسباران از ماه مه (۱۱ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد) تا سپتامبر (۱۰ شهریور تا ۸ مهر) است.

نکات سفر

برای سفر به ارسباران قطعاً به کفش‌های کوهنوردی خود نیاز خواهید داشت. یک کوله پشتی، تجهیزات شخصی و پتو نیز مورد نیاز است. ازآنجا که ممکن است دما کمی کاهش یابد، به همراه داشته باشید. مثل همیشه از گنجینه‌های طبیعی و تاریخی مراقبت کنید و خاطرات زیبایی را ثبت کنید.